पान नंबर २१ व २२
"दिगंबरा दिगंबरा"| "श्रीपाद वल्लभ दिगंबरा"||
मला सांगावेसे वाटते! की “तुम्ही, मी, आणि निसर्ग,
आपल्यातल्या नातेसंबंधांविषयी परमेश्वर काय विचार करतो”
Pg 21
कृपया हिकडे लक्ष्य द्यावे!
इलेक्ट्रिक, हि आपल्या रोजच्या वापरातली "वस्तू" नव्हे "उर्जा" आहे.आपण असे समजतो, आपली कमाई आहे, तर आपण कितीहि विजेचा वापर करू शकतो, व तो हक्क आपल्याला आहे. पण खरेच तसे आहे का?
कदाचित असे तर नाही? कि, आपण त्या गोष्टीतल्या राजासारखे, तो राजा, जेथे हात ठेवेल, त्याचे सोने झाले, आणि शेवटी त्यालाच धाय मोकलून रडावे लागते, म्हणजेच आपल्या देशांत, आपण निष्कारण वीज, आणि विजेसारख्या अन्य गोष्टी योग्य रीतीने न वापरता बेशुमार वापरून आपल्याच अधोगतीला आपण स्वतःच जबाबदार होतो?
भारतामध्ये अजूनही अपारंपारिक पद्धतीपेक्षा, (काही राजनीतिक कारणाने) पारंपारिक पद्धतच (उर्जा स्त्रोत) वापरावा लागतो. हे नैसर्गिक स्त्रोत, पूर्वी म्हणजे १९९८ साली, जेव्हढे होते, तेव्हढेच आजही आहेत, कदाचित काही कारणांने त्यांत बिघाड झाला, तर मात्र वीजनिर्मिती कमी होते, परंतु वीजनिर्मिती वाढवण्याचा एकही प्रशस्त मार्ग अजूनपर्यंत आपल्याला सापडलेला नाही.
असे असतांना, विचार करा, १९९८ सालापासून आज २०१५ सालापर्यंत, आपण किती वीज उपयोगी वस्तू आपल्या वापरामध्ये वाढवल्या? व त्याच्यावर आज अवलंबून आहोत. तसेच किती घर वाढली? किती लोकसंख्या वाढली? किती कार्यालय व किती कारखाने वाढले?
आपल्याला असे वाटते का? कि उद्योगधंदे वाढू नयेत, रोजगार निर्मिती होऊ नयेत? आपली मुले शिक्षित असून देखील बेरोजगार रहावीत. आपले जीवन चांगले गेले, बास झाले, येणाऱ्या पुढच्या किंवा त्याच्या पुढच्या पिढीचा नाश झाला तरी चालेल, मी मात्र आहे, तसंच वागणार व रहाणार? व त्यांच्या नाशाला कारणीभूत होणार?
आज वस्तुस्थिती अशी आहे, कि मागणीपेक्षा पुरवठा फक्त निम्माच आहे. अशा अवस्थेत आपण असतांना, आपण बेफिकीर रहातो, हे कितपत योग्य आहे? उद्या अशी अवस्था निर्माण झाली, कि पैसा आहे पण वापरायला वीज नाही, रात्री मुलांच्या आभ्यासाला लाईट नाही, तर आश्चर्य वाटण्याचे कारणच नाही. कारण जे झाले, जे होत आहे, त्याला आपणच जबाबदार नाही का?
इलेक्ट्रिक, हि आपल्या रोजच्या वापरातली "वस्तू" नव्हे "उर्जा" आहे.आपण असे समजतो, आपली कमाई आहे, तर आपण कितीहि विजेचा वापर करू शकतो, व तो हक्क आपल्याला आहे. पण खरेच तसे आहे का?
कदाचित असे तर नाही? कि, आपण त्या गोष्टीतल्या राजासारखे, तो राजा, जेथे हात ठेवेल, त्याचे सोने झाले, आणि शेवटी त्यालाच धाय मोकलून रडावे लागते, म्हणजेच आपल्या देशांत, आपण निष्कारण वीज, आणि विजेसारख्या अन्य गोष्टी योग्य रीतीने न वापरता बेशुमार वापरून आपल्याच अधोगतीला आपण स्वतःच जबाबदार होतो?
भारतामध्ये अजूनही अपारंपारिक पद्धतीपेक्षा, (काही राजनीतिक कारणाने) पारंपारिक पद्धतच (उर्जा स्त्रोत) वापरावा लागतो. हे नैसर्गिक स्त्रोत, पूर्वी म्हणजे १९९८ साली, जेव्हढे होते, तेव्हढेच आजही आहेत, कदाचित काही कारणांने त्यांत बिघाड झाला, तर मात्र वीजनिर्मिती कमी होते, परंतु वीजनिर्मिती वाढवण्याचा एकही प्रशस्त मार्ग अजूनपर्यंत आपल्याला सापडलेला नाही.
असे असतांना, विचार करा, १९९८ सालापासून आज २०१५ सालापर्यंत, आपण किती वीज उपयोगी वस्तू आपल्या वापरामध्ये वाढवल्या? व त्याच्यावर आज अवलंबून आहोत. तसेच किती घर वाढली? किती लोकसंख्या वाढली? किती कार्यालय व किती कारखाने वाढले?
आपल्याला असे वाटते का? कि उद्योगधंदे वाढू नयेत, रोजगार निर्मिती होऊ नयेत? आपली मुले शिक्षित असून देखील बेरोजगार रहावीत. आपले जीवन चांगले गेले, बास झाले, येणाऱ्या पुढच्या किंवा त्याच्या पुढच्या पिढीचा नाश झाला तरी चालेल, मी मात्र आहे, तसंच वागणार व रहाणार? व त्यांच्या नाशाला कारणीभूत होणार?
आज वस्तुस्थिती अशी आहे, कि मागणीपेक्षा पुरवठा फक्त निम्माच आहे. अशा अवस्थेत आपण असतांना, आपण बेफिकीर रहातो, हे कितपत योग्य आहे? उद्या अशी अवस्था निर्माण झाली, कि पैसा आहे पण वापरायला वीज नाही, रात्री मुलांच्या आभ्यासाला लाईट नाही, तर आश्चर्य वाटण्याचे कारणच नाही. कारण जे झाले, जे होत आहे, त्याला आपणच जबाबदार नाही का?
सत्गुरू म्हणजे काय?
चला तर आता हि योग्य वेळ आली आहे, सत्गुरू म्हणजे काय? हे पूर्णपणाने माहित करून घेऊया! तसे बघायला गेले तर ह्यापूर्वीच ह्याचे सुतोवाच झालेले आहे, आपणाला आठवण करून देतो, ज्यावेळेस परमेश्वराने कलीला शिष्य संदीपकची कथा सांगितली त्यामध्ये सत्गुरूचे वर्णन केले होते, परंतु आपण त्याला, त्याच्या मूळ अर्थापासून नीटपणे व व्यवस्थित समजून घेतले तर एकंदरीत फारच बरे होऊन, मन दृढ होण्यास अधिक मदतच होईल.
हे सहजसाध्य होण्यासाठी, सर्वसाधारणपणे आपण आपल्या आयुष्यापासून सुरवांत करू, आपण ज्यावेळेस लहान होतो, प्रथमच शाळेत जाऊ लागलो, आपल्याला आपल्या शिक्षकांची ओळख झाली, इथे शिक्षक म्हणजेच "गुरु" हा शब्द फार पूर्वी म्हटला जायचा. आता गुरु म्हणजे काय? ते प्रथम पाहू. "गु" ह्या शब्दाचा अर्थ होतो "अंधःकार," आणि "रु" ह्या शब्दाचा अर्थ होतो "प्रकाश." आता ह्या दोन्ही शब्दांचा मिळून असा अर्थ होतो, कि जेथे अज्ञानरूपी अंधःकार असतो, तेथे ज्ञानरूपी प्रकाश पाडणारा असा जो कोणी, तो "गुरु" म्हणून संबोधित केला जातो. आता आपण आपल्या आत्तापर्यंत व्यतीत केलेल्या आयुष्याकडे पाहिले, तर असे आढळते, कि आपण जसजसे एक एक वर्ग (कक्षा) उत्तीर्ण होत, पुढे म्हणजेच पूर्ण माध्यमिक शाळेचे जेव्हढे वर्ग होते, तेव्हढे उत्तीर्ण होऊन कॉलेजला गेलो, तेथेही आपल्याला वेगवेगळे विषयाला नवनवीन प्रोफेसर भेटले, त्यांनी देखील आपल्याला जे काही कमीअधिक शिकवले. आपल्या अज्ञानाला दूर करून त्यांत ज्ञानरूपी प्रकाशाला प्रज्वलित व प्रस्थापित केले. ह्याचाच अर्थ हा निघतो, कि हे शाळेपासून कॉलेजपर्यंत किंवा क्लासमध्ये वगैरे वगैरे, आपल्याला शिकवणारे हे सर्व आपले "गुरु" आहेत. ह्याचाच अर्थ असाही निघतो, कि पैसे मोजले तर "गुरु" वाट्टेल तेव्हढे मिळू शकतात. पण कितीही पैसे वा श्रम खर्च केले तरीही सत्गुरू नाही मिळू शकत. हे वास्तव आहे. त्याला पार नाही, म्हणजेच अन्य रस्ता नाही. असे का?
आपण आतापर्यंत लिहिलेले वाचले, तसेच आपणा सर्वांना साधारण जाणीव देखील आहे, परमेश्वराला तुमचा भाव व श्रद्धा हवी आहे, तुमचा गंध, हार, अक्षता, नारळ, प्रसाद, फुल, पैसे, दागिने ह्यांतले काही नको असते. ह्यायेथे "भगवत गीता" चा उल्लेख करावासा वाटतो, जर आपणांपैकी कोणी "भगवत गीता" वाचली असेल, तर त्यांना माहित असणार, कि ह्यामध्ये कधीही, कुठेही, कुठल्याही श्लोकांत, कर्मकांड म्हणजे, मागे लिहिल्याप्रमाणे, पूजेच्या विविध वस्तू घ्या, अमुक किंवा तमुक तऱ्हेने पूजापाठ करा वगैरे, असे काहीच न सांगता, संपूर्ण कर्मयोग कसा उत्तम ठरतो, परमेश्वरापर्यंत कसे पोहोचता येते, हेच श्रीकृष्णाने, उधृत (सविस्तर उलगडा) करून, समजावून सांगितले. तेच आपल्याला अधिक व्यवस्थित समजून घ्यायचे आहे, म्हणूनच आता ह्या इथे प्रकर्षाने आपण नीट लक्षांत घ्यावे, कि सत्गुरू मिळणे, तसेच त्या सत्गुरुंची सेवा करायला लाभणे, हे तुमच्या किंवा माझ्या फक्त मनांवर वा इच्छेवर अवलंबून नाही, तर ज्याच्या त्याच्या, कर्मावर व मनाची ओढ, निव्वळ ह्यावरच अवलंबून असते. आणखी एक महत्वाची बाब येथे सांगणे फार गरजेचे वाटते, कि "ज्याला, त्याच्या कर्मफ़लावर व मनाच्या ओढीवर सत्गुरू लाभतो, तोच त्याला मिळालेल्या ज्ञानाचे "'समाजोपयोगी कर्मांत उपयोग करून' त्याचे सोने करून दाखवतो."
जसे आता आपण वाचले, परमेश्वराला ज्याप्रमाणे आपला भाव व आपली श्रद्धा हवी असते, त्याचप्रमाणे सत्गुरुला देखील ह्याच दोन मुख्य भावना त्याच्या शिष्यांमध्ये, अभिप्रेत असतांत. चला तर प्रथम आपण म्हणजे काय? ह्याअगोदर सत्गुरू ह्या शब्दाची व्याख्या काय आहे? हे पाहणे फारच गरजेचे ठरते.
"स" ह्या शब्दाचा अर्थ आहे, "सकारात्मक." "स" ला जेव्हा "त किंवा द" जुळतो, त्यावेळेस "सत" किंवा "सद" चा अर्थ होतो, "सत्य" (जीवनाचे खरे मुल्य, जे मुलभुत सत्य, असे आहे ते मुल्यवान "परमसत्य"). "गु" म्हणजे "अंधःकार," "गुह्य" म्हणजे लक्षांत न येणारे, आणि "रु" म्हणजे प्रकाश. आता ह्या सर्व शब्दांचा मिळून असा अर्थ होतो, कि जेथे काहीच लक्षांत न येणाऱ्या अशा "अंधःकाररुपी अज्ञान" चे वास्तव्य असते, तेथे "परमसत्याचा, शाश्वत स्वरुपाचा, शाश्वत प्रकाश" जो पाडू शकतो, तोच "सद्गुरु" होऊ शकतो व होतो. असा सद्गुरु आपल्या शिष्याला जेव्हा ईश्वरीय परम तत्वाची ओळख करून देतो, त्या वेळेला, ज्या प्रमाणे एखादी विद्युत उपकरणाची वायर इलेक्ट्रिकला जोडलेले असता, आपण बटन दाबले कि उपकरण चालू व्हायला फक्त निमिषमात्र सेकन्दचा वेळ लागतो, तेव्हढाच वेळ, ह्या जीवाची आणि शिवाची, म्हणजेच आत्म्याची व परमात्म्याची भेट व्हायला लागतो व पुरतो. ह्यावरून आपण सर्व असे लक्षांत घ्या, कि एकदा सत्गुरू मिळाला, त्याची कृपादृष्टी झाली, कि त्या शिष्याचे जीवनाचे मंगलमय व्हायला वेळ लागत नाही. त्याचबरोबर आपण हेही लक्षांत घ्या, कि ह्या गोष्टीकरता कुठलाही सत्गुरू, कुणाही शिष्याकडून, गुरुदक्षिणा म्हणून कधीही, कुठलीहि रक्कम किंवा काही ऐवज तर सोडाच, पण एकही पैसा घेतल्याचे, कुठलीहि पूजा, कुठलेही कर्मकांड करायला सांगण्याचे तर सोडाच, पण साधी अगरबत्ती देखील लावण्यांस किंवा आणण्यांस सांगितले, असे आजपर्यंत ऐकिवांत नाही. तरीपण तसेच जर कोणी मागत असेल, व करायला सांगत असेल, तर आपण निश्चितच समजून चला, कि काहीतरी खोटेपणा ह्यांत निश्चित आहे. कारण ईश्वरालाच ते मुळांतच मंजूर नाही.
आतापर्यंत प्रिय वाचकहो, आपण जे काही वाचलेत, मनन केलेत, त्यावरून आपण सर्वांना साहजिकच कळले असेलच, कि ईश्वराला, सद्गुरूला आपल्याकडून काय अभिप्रेत असणार व आहे. तसेच सद्गुरूची व्याख्याहि कळली, त्यामुळे आपणाला सद्गुरु ओळखणे व समजणे अवघड होणार नाही. कारण आज स्वतःला सत्गुरू म्हणवणारे अशा व्यक्ती गल्लोगल्ली स्वतःची जाहिरात करतांना दिसतांत व सापडतांत. ह्यापुढे आपण कोणीही, कोणाचीही तपासणी त्याप्रमाणे करू शकता. लक्षांत घ्या, ईश्वराचे निजस्वरूप "परम तत्व" दाखवणे व समजावणे, जेव्हढे सोपे वाटते, तेव्हढेच समजणे देखील कठीण आहे. जे फक्त आणि फक्त सत्गुरू आणि त्याचे आशीर्वाद लाभलेले परम शिष्यच करू शकतांत. ह्याइथे अजून एक गोष्ट नमूद करावीशी वाटते, ईश्वराचे, परमतत्वाचे ज्ञान लाभलेले शिष्य, हे एकमेकांना सत्गुरुंचे रूप मानून तेव्हढाच आदर, सत्कार व सन्मान देतांत, कारण, "परम तत्वाचे" ज्ञान लाभल्यावर, तो शिष्यदेखील पावन होतो. प्रिय वाचकहो, आपण जे आतापर्यंत वाचले व पढे वाचाल, ते न विसरता, त्याचे चिंतन व मनन करत रहा, तुमची दृढ आस्था, तुमचा भाव, तुमची श्रद्धा, ह्या ईश्वराला जरूर इतकी मजबूर करेल, कि तुमच्याकरता सत्गुरुंची सोय, तो परमेश्वर स्वतःच करेल, हा विश्वास मनी बाळगा व जागा ठेवा.
कदाचित आता इथपर्यंत आपण आल्यानंतर, आपणा सर्वांना असे वाटू लागणे सहाजिकच आहे, कारणही तसेच आहे, दासला कळते, तुमच्या मनाचा गुंता कुठेतरी होतोय किंवा झालाय, कि जेव्हा आपण ईश्वराला ओळखत नाही, त्याचे निजस्वरूप परमतत्व आपल्याला माहित नाही, तर आपली प्रार्थना, आपला भाव, आपली श्रद्धा त्या परमेश्वरापर्यंत कशी पोहोचेल? काळजी करायचे मुळी कारणच चुकीचे आहे. कसे आणि काय? चला तर आपण नीट समजून घेऊया. प्रथम हे लक्षांत घ्या, कि "जरी आपण म्हणजे आपले मन," त्या ईश्वराप्रती अनभिज्ञ असले, तरीही तो ईश्वर, आपणा सर्वांना तर सोडाच, पण प्रत्येक किड्या व मुंगीला, ओळखतो. ह्याचाच अर्थ ईश्वर आपल्याला (आपल्याकरता) अनभिज्ञ असला तरीही, ईश्वराला (ईश्वराकरता) आपण कधीही केव्हाही अनभिज्ञ नाही आहोत. ह्याचाच अर्थ, आपली एकेक कृती, एकेक भावना, असे सर्वकाही त्याच्यापासून लपून राहू शकत नाही, तर आपली आस्था, आपली भावना, आपली प्रार्थना, त्याच्यापासून कशी लपून राहील? लक्षांत घ्या, ज्याप्रमाणे मोठी मेणबत्ती, त्याच्यापासून पेटलेल्या अनेक लहान मेणबत्त्या, त्यांचा पडलेला एकत्र प्रकाश, हे उदाहरण, वास्तवांत कसे आहे? त्याचा विचार करून, आपण त्यातलाच भाग कसे आहोत, हे विचारपूर्वक आपल्या मनांत रुजवलेत, तर निश्चित सांगतो, कि तुमची प्रार्थना सफल न होण्याचे काहीही कारणच उरणार नाही, नाहीच रहाणार. म्हणूनच आपण, आपल्याठायी ईश्वराप्रती ज्या भावना असायला पाहिजेत, त्या ठेवून आपली निष्ठा, कायम जागृत ठेऊन, आपल्या प्रार्थनायोगे, ईश्वराला नेहेमी आपण समर्पित राहूया, जेणेकरून आपले व आपल्या आत्म्याचे कल्याण होईल.
आता हीच भावना, ईश्वराची प्रार्थना म्हणतांना, आपल्या मनांत अधिक प्रेरक व परिणामकारक रित्या कशी काय रुजू शकेल? आणि रुजवू शकतो? हे आपण पाहुया. कारण सर्वांना माहित आहे, कि माणसाचे मन अतिशय चंचल आहे, त्याला एकाजागी थांबवणे जिकीरीचे काम असते, व त्यामुळे आपली प्रार्थना कदाचित सफल न होण्यास कारणीभूत ठरू शकते. काळजी करू नका, पुराणांत असे मार्ग, ज्याला साधारण पुजेपेक्षा, अत्त्युच्च मानले व वर्णले, असे मार्ग अगोदरपासूनच विस्तार करून ठेवले आहेत, जे त्या वेळेला त्या लोकांना, व आता आपल्याला देखील, फारच सोपे आणि सहज जमणारे, तसेच अधिक ईश्वरासमिप घेऊन जाणारे, ठरतांत व आहेत, हे अनुभवांती सिद्धदेखील झाले आहे.
क्षमा करा, आपण पुढे हि प्रार्थना म्हणण्याची, पूजा कशी करण्याची हि क्रिया, वाचून म्हणाल, कि हे अगोदर का नाही सांगितले? परंतु लक्षांत घ्या, कि कोणत्याही गोष्टीच्या माहित पडण्या अगोदर, आपली संपूर्ण मानसिक बैठक तयार व्हावी लागते, अन्यथा त्याचा जो परिणाम व्हायला पाहिजे असतो, तो न होता, काही वेगळेच निष्पन्न होऊ शकते, असे होण्याची शक्यता फारच असते, व होते देखील. म्हणूनच आता हीच योग्य वेळ आहे, आपणाला हि पूजाविधी सांगण्याची व समजावण्याची, ज्यामुळे म्हणजेच ह्यायोगे, आपण एकट्याने, आपल्या शरीराने, शांत मनाने, शांत चित्त व वृत्तीने ईश्वरासमिप, कुणाचाही आधार न घेता, आपण स्वतःच स्वतःला, स्वतःच्या मनःशक्तीने, निश्चितच घेवून जाऊ शकता.
Pg 22
चला तर आता हि योग्य वेळ आली आहे, सत्गुरू म्हणजे काय? हे पूर्णपणाने माहित करून घेऊया! तसे बघायला गेले तर ह्यापूर्वीच ह्याचे सुतोवाच झालेले आहे, आपणाला आठवण करून देतो, ज्यावेळेस परमेश्वराने कलीला शिष्य संदीपकची कथा सांगितली त्यामध्ये सत्गुरूचे वर्णन केले होते, परंतु आपण त्याला, त्याच्या मूळ अर्थापासून नीटपणे व व्यवस्थित समजून घेतले तर एकंदरीत फारच बरे होऊन, मन दृढ होण्यास अधिक मदतच होईल.
हे सहजसाध्य होण्यासाठी, सर्वसाधारणपणे आपण आपल्या आयुष्यापासून सुरवांत करू, आपण ज्यावेळेस लहान होतो, प्रथमच शाळेत जाऊ लागलो, आपल्याला आपल्या शिक्षकांची ओळख झाली, इथे शिक्षक म्हणजेच "गुरु" हा शब्द फार पूर्वी म्हटला जायचा. आता गुरु म्हणजे काय? ते प्रथम पाहू. "गु" ह्या शब्दाचा अर्थ होतो "अंधःकार," आणि "रु" ह्या शब्दाचा अर्थ होतो "प्रकाश." आता ह्या दोन्ही शब्दांचा मिळून असा अर्थ होतो, कि जेथे अज्ञानरूपी अंधःकार असतो, तेथे ज्ञानरूपी प्रकाश पाडणारा असा जो कोणी, तो "गुरु" म्हणून संबोधित केला जातो. आता आपण आपल्या आत्तापर्यंत व्यतीत केलेल्या आयुष्याकडे पाहिले, तर असे आढळते, कि आपण जसजसे एक एक वर्ग (कक्षा) उत्तीर्ण होत, पुढे म्हणजेच पूर्ण माध्यमिक शाळेचे जेव्हढे वर्ग होते, तेव्हढे उत्तीर्ण होऊन कॉलेजला गेलो, तेथेही आपल्याला वेगवेगळे विषयाला नवनवीन प्रोफेसर भेटले, त्यांनी देखील आपल्याला जे काही कमीअधिक शिकवले. आपल्या अज्ञानाला दूर करून त्यांत ज्ञानरूपी प्रकाशाला प्रज्वलित व प्रस्थापित केले. ह्याचाच अर्थ हा निघतो, कि हे शाळेपासून कॉलेजपर्यंत किंवा क्लासमध्ये वगैरे वगैरे, आपल्याला शिकवणारे हे सर्व आपले "गुरु" आहेत. ह्याचाच अर्थ असाही निघतो, कि पैसे मोजले तर "गुरु" वाट्टेल तेव्हढे मिळू शकतात. पण कितीही पैसे वा श्रम खर्च केले तरीही सत्गुरू नाही मिळू शकत. हे वास्तव आहे. त्याला पार नाही, म्हणजेच अन्य रस्ता नाही. असे का?
आपण आतापर्यंत लिहिलेले वाचले, तसेच आपणा सर्वांना साधारण जाणीव देखील आहे, परमेश्वराला तुमचा भाव व श्रद्धा हवी आहे, तुमचा गंध, हार, अक्षता, नारळ, प्रसाद, फुल, पैसे, दागिने ह्यांतले काही नको असते. ह्यायेथे "भगवत गीता" चा उल्लेख करावासा वाटतो, जर आपणांपैकी कोणी "भगवत गीता" वाचली असेल, तर त्यांना माहित असणार, कि ह्यामध्ये कधीही, कुठेही, कुठल्याही श्लोकांत, कर्मकांड म्हणजे, मागे लिहिल्याप्रमाणे, पूजेच्या विविध वस्तू घ्या, अमुक किंवा तमुक तऱ्हेने पूजापाठ करा वगैरे, असे काहीच न सांगता, संपूर्ण कर्मयोग कसा उत्तम ठरतो, परमेश्वरापर्यंत कसे पोहोचता येते, हेच श्रीकृष्णाने, उधृत (सविस्तर उलगडा) करून, समजावून सांगितले. तेच आपल्याला अधिक व्यवस्थित समजून घ्यायचे आहे, म्हणूनच आता ह्या इथे प्रकर्षाने आपण नीट लक्षांत घ्यावे, कि सत्गुरू मिळणे, तसेच त्या सत्गुरुंची सेवा करायला लाभणे, हे तुमच्या किंवा माझ्या फक्त मनांवर वा इच्छेवर अवलंबून नाही, तर ज्याच्या त्याच्या, कर्मावर व मनाची ओढ, निव्वळ ह्यावरच अवलंबून असते. आणखी एक महत्वाची बाब येथे सांगणे फार गरजेचे वाटते, कि "ज्याला, त्याच्या कर्मफ़लावर व मनाच्या ओढीवर सत्गुरू लाभतो, तोच त्याला मिळालेल्या ज्ञानाचे "'समाजोपयोगी कर्मांत उपयोग करून' त्याचे सोने करून दाखवतो."
जसे आता आपण वाचले, परमेश्वराला ज्याप्रमाणे आपला भाव व आपली श्रद्धा हवी असते, त्याचप्रमाणे सत्गुरुला देखील ह्याच दोन मुख्य भावना त्याच्या शिष्यांमध्ये, अभिप्रेत असतांत. चला तर प्रथम आपण म्हणजे काय? ह्याअगोदर सत्गुरू ह्या शब्दाची व्याख्या काय आहे? हे पाहणे फारच गरजेचे ठरते.
"स" ह्या शब्दाचा अर्थ आहे, "सकारात्मक." "स" ला जेव्हा "त किंवा द" जुळतो, त्यावेळेस "सत" किंवा "सद" चा अर्थ होतो, "सत्य" (जीवनाचे खरे मुल्य, जे मुलभुत सत्य, असे आहे ते मुल्यवान "परमसत्य"). "गु" म्हणजे "अंधःकार," "गुह्य" म्हणजे लक्षांत न येणारे, आणि "रु" म्हणजे प्रकाश. आता ह्या सर्व शब्दांचा मिळून असा अर्थ होतो, कि जेथे काहीच लक्षांत न येणाऱ्या अशा "अंधःकाररुपी अज्ञान" चे वास्तव्य असते, तेथे "परमसत्याचा, शाश्वत स्वरुपाचा, शाश्वत प्रकाश" जो पाडू शकतो, तोच "सद्गुरु" होऊ शकतो व होतो. असा सद्गुरु आपल्या शिष्याला जेव्हा ईश्वरीय परम तत्वाची ओळख करून देतो, त्या वेळेला, ज्या प्रमाणे एखादी विद्युत उपकरणाची वायर इलेक्ट्रिकला जोडलेले असता, आपण बटन दाबले कि उपकरण चालू व्हायला फक्त निमिषमात्र सेकन्दचा वेळ लागतो, तेव्हढाच वेळ, ह्या जीवाची आणि शिवाची, म्हणजेच आत्म्याची व परमात्म्याची भेट व्हायला लागतो व पुरतो. ह्यावरून आपण सर्व असे लक्षांत घ्या, कि एकदा सत्गुरू मिळाला, त्याची कृपादृष्टी झाली, कि त्या शिष्याचे जीवनाचे मंगलमय व्हायला वेळ लागत नाही. त्याचबरोबर आपण हेही लक्षांत घ्या, कि ह्या गोष्टीकरता कुठलाही सत्गुरू, कुणाही शिष्याकडून, गुरुदक्षिणा म्हणून कधीही, कुठलीहि रक्कम किंवा काही ऐवज तर सोडाच, पण एकही पैसा घेतल्याचे, कुठलीहि पूजा, कुठलेही कर्मकांड करायला सांगण्याचे तर सोडाच, पण साधी अगरबत्ती देखील लावण्यांस किंवा आणण्यांस सांगितले, असे आजपर्यंत ऐकिवांत नाही. तरीपण तसेच जर कोणी मागत असेल, व करायला सांगत असेल, तर आपण निश्चितच समजून चला, कि काहीतरी खोटेपणा ह्यांत निश्चित आहे. कारण ईश्वरालाच ते मुळांतच मंजूर नाही.
आतापर्यंत प्रिय वाचकहो, आपण जे काही वाचलेत, मनन केलेत, त्यावरून आपण सर्वांना साहजिकच कळले असेलच, कि ईश्वराला, सद्गुरूला आपल्याकडून काय अभिप्रेत असणार व आहे. तसेच सद्गुरूची व्याख्याहि कळली, त्यामुळे आपणाला सद्गुरु ओळखणे व समजणे अवघड होणार नाही. कारण आज स्वतःला सत्गुरू म्हणवणारे अशा व्यक्ती गल्लोगल्ली स्वतःची जाहिरात करतांना दिसतांत व सापडतांत. ह्यापुढे आपण कोणीही, कोणाचीही तपासणी त्याप्रमाणे करू शकता. लक्षांत घ्या, ईश्वराचे निजस्वरूप "परम तत्व" दाखवणे व समजावणे, जेव्हढे सोपे वाटते, तेव्हढेच समजणे देखील कठीण आहे. जे फक्त आणि फक्त सत्गुरू आणि त्याचे आशीर्वाद लाभलेले परम शिष्यच करू शकतांत. ह्याइथे अजून एक गोष्ट नमूद करावीशी वाटते, ईश्वराचे, परमतत्वाचे ज्ञान लाभलेले शिष्य, हे एकमेकांना सत्गुरुंचे रूप मानून तेव्हढाच आदर, सत्कार व सन्मान देतांत, कारण, "परम तत्वाचे" ज्ञान लाभल्यावर, तो शिष्यदेखील पावन होतो. प्रिय वाचकहो, आपण जे आतापर्यंत वाचले व पढे वाचाल, ते न विसरता, त्याचे चिंतन व मनन करत रहा, तुमची दृढ आस्था, तुमचा भाव, तुमची श्रद्धा, ह्या ईश्वराला जरूर इतकी मजबूर करेल, कि तुमच्याकरता सत्गुरुंची सोय, तो परमेश्वर स्वतःच करेल, हा विश्वास मनी बाळगा व जागा ठेवा.
कदाचित आता इथपर्यंत आपण आल्यानंतर, आपणा सर्वांना असे वाटू लागणे सहाजिकच आहे, कारणही तसेच आहे, दासला कळते, तुमच्या मनाचा गुंता कुठेतरी होतोय किंवा झालाय, कि जेव्हा आपण ईश्वराला ओळखत नाही, त्याचे निजस्वरूप परमतत्व आपल्याला माहित नाही, तर आपली प्रार्थना, आपला भाव, आपली श्रद्धा त्या परमेश्वरापर्यंत कशी पोहोचेल? काळजी करायचे मुळी कारणच चुकीचे आहे. कसे आणि काय? चला तर आपण नीट समजून घेऊया. प्रथम हे लक्षांत घ्या, कि "जरी आपण म्हणजे आपले मन," त्या ईश्वराप्रती अनभिज्ञ असले, तरीही तो ईश्वर, आपणा सर्वांना तर सोडाच, पण प्रत्येक किड्या व मुंगीला, ओळखतो. ह्याचाच अर्थ ईश्वर आपल्याला (आपल्याकरता) अनभिज्ञ असला तरीही, ईश्वराला (ईश्वराकरता) आपण कधीही केव्हाही अनभिज्ञ नाही आहोत. ह्याचाच अर्थ, आपली एकेक कृती, एकेक भावना, असे सर्वकाही त्याच्यापासून लपून राहू शकत नाही, तर आपली आस्था, आपली भावना, आपली प्रार्थना, त्याच्यापासून कशी लपून राहील? लक्षांत घ्या, ज्याप्रमाणे मोठी मेणबत्ती, त्याच्यापासून पेटलेल्या अनेक लहान मेणबत्त्या, त्यांचा पडलेला एकत्र प्रकाश, हे उदाहरण, वास्तवांत कसे आहे? त्याचा विचार करून, आपण त्यातलाच भाग कसे आहोत, हे विचारपूर्वक आपल्या मनांत रुजवलेत, तर निश्चित सांगतो, कि तुमची प्रार्थना सफल न होण्याचे काहीही कारणच उरणार नाही, नाहीच रहाणार. म्हणूनच आपण, आपल्याठायी ईश्वराप्रती ज्या भावना असायला पाहिजेत, त्या ठेवून आपली निष्ठा, कायम जागृत ठेऊन, आपल्या प्रार्थनायोगे, ईश्वराला नेहेमी आपण समर्पित राहूया, जेणेकरून आपले व आपल्या आत्म्याचे कल्याण होईल.
आता हीच भावना, ईश्वराची प्रार्थना म्हणतांना, आपल्या मनांत अधिक प्रेरक व परिणामकारक रित्या कशी काय रुजू शकेल? आणि रुजवू शकतो? हे आपण पाहुया. कारण सर्वांना माहित आहे, कि माणसाचे मन अतिशय चंचल आहे, त्याला एकाजागी थांबवणे जिकीरीचे काम असते, व त्यामुळे आपली प्रार्थना कदाचित सफल न होण्यास कारणीभूत ठरू शकते. काळजी करू नका, पुराणांत असे मार्ग, ज्याला साधारण पुजेपेक्षा, अत्त्युच्च मानले व वर्णले, असे मार्ग अगोदरपासूनच विस्तार करून ठेवले आहेत, जे त्या वेळेला त्या लोकांना, व आता आपल्याला देखील, फारच सोपे आणि सहज जमणारे, तसेच अधिक ईश्वरासमिप घेऊन जाणारे, ठरतांत व आहेत, हे अनुभवांती सिद्धदेखील झाले आहे.
क्षमा करा, आपण पुढे हि प्रार्थना म्हणण्याची, पूजा कशी करण्याची हि क्रिया, वाचून म्हणाल, कि हे अगोदर का नाही सांगितले? परंतु लक्षांत घ्या, कि कोणत्याही गोष्टीच्या माहित पडण्या अगोदर, आपली संपूर्ण मानसिक बैठक तयार व्हावी लागते, अन्यथा त्याचा जो परिणाम व्हायला पाहिजे असतो, तो न होता, काही वेगळेच निष्पन्न होऊ शकते, असे होण्याची शक्यता फारच असते, व होते देखील. म्हणूनच आता हीच योग्य वेळ आहे, आपणाला हि पूजाविधी सांगण्याची व समजावण्याची, ज्यामुळे म्हणजेच ह्यायोगे, आपण एकट्याने, आपल्या शरीराने, शांत मनाने, शांत चित्त व वृत्तीने ईश्वरासमिप, कुणाचाही आधार न घेता, आपण स्वतःच स्वतःला, स्वतःच्या मनःशक्तीने, निश्चितच घेवून जाऊ शकता.
मानसपूजा
हि पूजा सुरु करण्या अगोदर नेहेमीप्रमाणे आपली आन्हिक (प्रात:र्विधी, स्नान) उरकून, स्वच्छ कपडे घालून, जेथे साधारण किंवा भरपूर सुर्यप्रकाश अशा एका स्वच्छ खोलीमध्ये किंवा स्वच्छ जागी जमिनीवर, पूर्व दिशा, जमत नसेल तर पश्चिम दिशा, करून, आपले आसन ठेवून बसा किंवा उभे रहा. (लक्षांत ठेवा, ह्या "मानास्पुजेला" गंध, फुल, हार, नारळ, अगरबत्ती किंवा तत्सम वस्तूंची काहिएक गरज नसते.) तसेच हि मानसपूजा, आपण कधीही, कितीही वेळा करू शकतो, फक्त हाथ, पाय व चेहेरा धुवून, स्वछ कपडे, घातलेले असावेत, जेणेकरून आपले मन व चित्त शांत व प्रसन्न राहून, ध्यान लागण्यास योग्य वाटावे.
१. डोळे मिटून, त्याच अवस्थेत, प्रथम आपल्या मनाला व चित्तवृत्तीला शांत करून एकाग्र करा. नंतर त्या मोठ्या मेणबत्ती आणि अनेक छोट्या मेणबत्तीचे उदाहरणाची आठवण करून, दुसऱ्या माशाच्या उदाहरणाची आठवण करून, आपल्या मनी जागृत राहू द्या. त्यानंतर आपण ज्या देवाची (शक्तीची) उपासना (प्रार्थना) नेहेमी करता, त्या देवाची सुंदर व सस्मित अशी पावन मूर्ती, आपल्या कल्पनाशक्तीने, आपल्या मन:पटलावर येवू द्या, दृश्यमान होऊन द्या.
२. ज्यावेळेस अशी सुहास्यवदन पावन मूर्ती, आपण आपल्या मनी म्हणजेच आपल्या ध्यानी आणण्यास यशस्वी झाल्यानंतर, कल्पना करा, चारही बाजूला म्हणजेच सभोवताली, सुंदर सुंदर, ताजी फुल उमललेली अशी लहान लहान झाड, लता, वेली अशा वनराईने नटलेली आहे, व त्याचा सुगंध आसमंतात दरवळत आहे. आता त्याच ध्यानमग्न अवस्थेत, आपल्या अगदी बाजूलाच असलेल्या काही झाडावरून तर काही वेलींवरून सुंदर ताजी फुल तोडून, आपल्या समोर असलेल्या त्या देवतेच्या मूर्तीच्या चरणी वहा. त्यानंतर जसे मासा ज्याप्रमाणे पाण्यांत राहून त्याच्या सभोवताली त्याचे जिवनतत्व भरलेले आहे, तसेच संपूर्ण वातावरणांत, आपल्या वर खाली, सभोवताली अशीच परमशक्ती भरलेली असून, आपणहि त्या अथांग महासागरांत त्याचाच एक हिस्सा आहोत, ह्याची पुरेपूर जाणीव ठेवून, त्या डोळे मिटलेल्या (ध्यानमग्न) अवस्थेत, कल्पना करा, कि त्या देवतेच्या सुहास्य वदनाकडे पहात आहांत, व त्या देवतेची प्रार्थना किंवा आरती जे तुम्हाला योग्य वाटते ते मनातल्या मनांत म्हणा. (लक्षांत ठेवा, आपली हि प्रार्थना कमीतकमी १५ मिनिटे तरी झाली पाहिजे, कारण त्या देवतेशी आपले मन एकरूप व्हायला, कालावधी तेव्हढा मध्यन्तरी असावा लागतो.) जर तुम्हाला वाटले तर हीच प्रार्थना जास्तही वेळ करू शकता..प्रार्थना म्हणून संपल्यावर, त्याच ध्यानमग्न अवस्थेत, त्या देवतेला, तो "परमात्मा," त्याच्या निजस्वरूप "परम तत्वाची" ओळख करून देण्याकरता विनंती कमीत कमी तीनवेळा करा.
३. त्यानंतर त्या परमात्माला जरी तुम्ही ओळखत नाही तरी त्याच्याकडे "हे परमात्मा माझे जे काही आतापर्यंत चुकले असेल, पाप घडले असेल, ते मला अज्ञान बालक समजून माफ कर, व मला, माझ्या कल्याणार्थ सत्गुरू मिळवून दे," अशी विनंती नमन करत, तीनवेळा केल्यावर, परत नमन करून तुम्ही ध्यानावस्था सोडू शकता. अशी तुमची चांगल्या कामाकरता केलेली विनंती व मागणी, त्या परमात्माच्या चरणी ताबडतोब मंजूर होते. परंतु लक्षांत ठेवा, तुमची मागणी किती दृढ निश्चयाने केलेली आहे, हे पहाण्याकरता "ईश्वर" जरूर तुमची प्रार्थना व विनंती कितीवेळा एकमग्न होऊन, ध्यानपूर्वक करता, हे जरूर पाहील. (टीप: लक्षांत ठेवा "ईश्वर" तुम्ही अगोदर जी काही पाप केली, ती अजाणतेपणाने केली, असे समजून तुमची पाप क्षमा करेल, पण त्यानंतरही, जाणूनबुजून केलेल्या पापांना तो "ईश्वर" तुम्हाला अधिक दोषी मानेल, हे सर्वथा लक्षांत असू द्यावे.)
आपण सर्व वाचकहो, आपण सुज्ञ आहांत, आपणाला माहित आहे, जोपर्यंत बालक रडत नाही, तोपर्यंत माता, बाळाला दुध पाजत नाही, ह्याचाच अर्थ, जोपर्यंत रडत नाही, तोपर्यंत ईश्वराची, म्हणजेच ईश्वराकरता, आपल्याला असलेली भूक मिटणार नाही. ह्याइथे आपण लहान बालक असू नाहीतर कितीही वयाने मोठे, परमेश्वरासमोर आपण नेहेमीच बालकच आहोत, व रहाणार. तसेच ज्याप्रमाणे एक माता, आपल्या बालकाला जास्त वेळ रडू देत नाही, त्याप्रमाणेच परमेश्वरही आपल्या बालकाला, त्याच्या आत्म्याच्या कल्याणाकरता जास्त वेळ रडू देणार नाही, ह्याची खात्री बाळगा.
महत्वाच्या सुचना:
१. आपण हि मानसपूजा, सुरु करण्याच्या अगोदर, काही म्हणजे सात दिवस अगोदर पासून, वस्तुनिष्ठपणा व स्वार्थीवृत्ती सोडण्यासाठी, आपल्या मनावर ताबा मिळवावा लागेल. तसेच मानसपूजा सुरु केल्यावर त्या वृत्तीला कायमची तिलांजली द्यावी लागेल.
२. मानसपूजा चालू असतांना किंवा झाल्यावर तत्सम स्वार्थी बुद्धीने काहीही कोणत्याही, ईश्वरप्राप्ती शिवाय, आपल्या काम-धंदा तोही नैतिक मार्गाने, आरोग्य, यांच्या शिवाय स्वतः करता अन्य प्रकारच्या कोणत्याही सफलतेची मागणी करू नका. परमेश्वराला ते मंजूर नाही. कारण ईश्वराला कुणाला कधी काय द्यायचे, कसे ठेवायचे, हे सर्व माहित असते व ते तो ठरवतो. मात्र तुम्ही तुमची प्रार्थना झाल्यावर, दुसऱ्या कुणाच्याही करता, जसे त्याच्या आजारपणातून बरे होण्याकरता, तसेच त्याच्या दीर्घायू बद्दल मागणी करू शकता. किंवा त्याने केलेल्या फक्त चांगल्या कार्याच्या सफ़लतेकरता, आपले सहमत नोंदवू शकता.
(लक्षांत ठेवा, जो भक्त, दुसऱ्यांकरता, समाजाकरता, मानवतेकरता, त्याच्या कल्याणार्थ मागणी करतो, तो भक्त, ईश्वराला सदैव अत्यंत प्रिय असतो.)
काही अशाच अनुषंगाने, अजून काही उलगडा करावासा वाटतो, कदाचित काहीवेंळी, आपणांस काही आर्थिक किंवा सांपत्तिक अडचणी आल्यांस, आपण कोणतीही आर्थिक मागणी न करता, फक्त होणारी अडचण सोडवून द्यावी, अशी विनंती, ईश्वरापाशी जरूर करू शकता. तसे बघायला गेले तर ईश्वर, आपल्या भक्तावर, आलेले संकट, जरूर निवारण करतोच करतो, फक्त तो योग्य संधीची वेळ ठरवतो. व त्याला वेळ लागतो, म्हणूनच आपले धैर्य सुटून देता कामा नये. त्याकरता ईश्वर आपणांस सहन करण्याची ताकद (बळ) देवो व सुबुद्धी देवो, हीच ईश्वरचरणी प्रार्थना.
वर आपणांस जी मानसपूजाविधी, सांगितली, समजावली, कशी वाटली? आहे कि नाही सोप्पी? ह्या प्रार्थनेकरता, कुठेही जावे यावे लागत नाही, ताजा गंध उगाळणे, ताजी सुवासिक फुले व हार बाजारांत शोधणे, अगरबत्ती व काडेपेटी संभाळणे, नारळ चांगला कि वाईट, लहान किंवा मोठा, त्यांतच महत्वाचे म्हणजे काही वस्तूंचा बाजारांत अवेळी असणारा अभाव तसेंच त्याच्या किंमती, बरे पैसे मोजले तरी वस्तू चांगल्याच मिळतील ह्याची शाश्वती तर बिलकुल नाही. अशा परिस्थितीत देखील हीच पूजा श्रेष्ठ ठरते, तसेच हि मानसपूजा मनोध्यानांतून केल्यामुळे, हि पूजा, साधारण पुजेपेक्षा श्रेष्ठदेखील आहे आणि पुराणांत तसे त्याचे वर्णनदेखील आहे, आता आपणच सांगा? का हि अशी, साधी, सोपी व सरळ, जी चित्पावन पूजा आहे, ती करू नये? तसेच ह्या पूजेचे आणखीही काय फायदे आहेत? त्याचाही उलगडा करून, आपणांस पुढे सांगतो, जे वाचल्यावर आपण सर्व वाचकहो, निश्चितच अशीच पूजा करण्यांस प्रवृत्त व्हाल, व त्यांतच आपला क्षणिक नाही, तर कायम फायदाच आहे हे कळेल, या ध्यान करून केलेल्या मानस पूजेची महिमा अपरंपार आहे, ह्याचे पुरातन काळापासून पुरावे देखील आहेत. फक्त तम्ही "शुभस्य शीघ्रम" सुरवात करा, तुम्हाला देखील त्याची खात्री पटल्या शिवाय रहाणार नाही, याची दासला खात्री आहे.
आपण कोणत्याही जाती धर्माचे असू, किंवा काय पूजाविधीचे पालन कर्माने करत असू, त्याला महत्व प्राप्त होऊ शकत नाही, कारण त्याला महत्व तेव्हाच प्राप्त होते, जेव्हा ते मनःपूर्वक आपण करतो. सर्वसाधारणपणे बघायले गेले, तर कोणी रोज देवाच्या प्रतिमेला पुसतो, गंध, फुल व हार घालतो, १० ते १५ मिनिटे श्रद्धेने प्रार्थना म्हणतो, नमन करून, आपल्या दैनिक कामांस सुरवांत करतो, आणि केव्हातरी महिन्यातून एकदा किंवा कोणी फक्त सणासुदिच्याच दिवशी, घरांतल्या सर्वांबरोबर, मंदिरांत नमस्कार, करायला जातो. तर कोणी दररोज, त्याच्या देवाच्या फोटोपुढे (मूर्तीपुढे), श्रद्धेने दिवा लावून प्रार्थना म्हणतो, व आठवड्याला एकदा चर्चमध्ये जाउन, श्रद्धेने मेणबत्ती लावतो व सामुहिक प्रार्थना म्हणतो. जो तो आपल्या वाडवडील पासून जसे माहित पडले, लहानपणापासून करत आले, तसेच पुढेही करत आहेत. ठीक आहे, योग्यच आहे. हि माणसे एव्हढे तरी करतांत, काही जण तर हेही करत नाहीत. काहीही नसण्यापेक्षा, काहीतरी असणे, हे नेहेमीच चांगलेच ठरते. कारण पुढच्या येणाऱ्या यशाची तीच पहिली पायरी ठरते, व दासला खात्री आहे, कि हीच श्रद्धावान लोक, हि मानस पूजा जरूर करून बघतील, व ध्यानयोगांत रममाण होऊन, एकदम ईश्वरानिकट पोहोचतील, तसेच हीच ईश्वर साधना (मानस पूजा) त्यांना सत्गुरू मिळवून देण्यास कारणीभूत होईल, दास देखील अशीच पायरी चढत गेला, त्यानंतरच दासला सत्गुरुची प्राप्ती झाली. तशीच आपणा सर्वांना सत्गुरू मिळावा अशी ईश्वर चरणी सदैव प्रार्थना करतो.
पुढच्या प्रसिद्ध होणाऱ्या पानांत, हि मानसपूजा (ध्यानयोग) कशी व का श्रेष्ठ ठरते, ह्याचे थोडे अधिक विवेचन लिहिणार आहे.
आपण हीच वेबसाईट “इंग्लिश भाषेत” देखील वाचण्याकरता खालच्या लिंकवर क्लिक करा. You can read the same website in “English Language,” just click on below link.
हि पूजा सुरु करण्या अगोदर नेहेमीप्रमाणे आपली आन्हिक (प्रात:र्विधी, स्नान) उरकून, स्वच्छ कपडे घालून, जेथे साधारण किंवा भरपूर सुर्यप्रकाश अशा एका स्वच्छ खोलीमध्ये किंवा स्वच्छ जागी जमिनीवर, पूर्व दिशा, जमत नसेल तर पश्चिम दिशा, करून, आपले आसन ठेवून बसा किंवा उभे रहा. (लक्षांत ठेवा, ह्या "मानास्पुजेला" गंध, फुल, हार, नारळ, अगरबत्ती किंवा तत्सम वस्तूंची काहिएक गरज नसते.) तसेच हि मानसपूजा, आपण कधीही, कितीही वेळा करू शकतो, फक्त हाथ, पाय व चेहेरा धुवून, स्वछ कपडे, घातलेले असावेत, जेणेकरून आपले मन व चित्त शांत व प्रसन्न राहून, ध्यान लागण्यास योग्य वाटावे.
१. डोळे मिटून, त्याच अवस्थेत, प्रथम आपल्या मनाला व चित्तवृत्तीला शांत करून एकाग्र करा. नंतर त्या मोठ्या मेणबत्ती आणि अनेक छोट्या मेणबत्तीचे उदाहरणाची आठवण करून, दुसऱ्या माशाच्या उदाहरणाची आठवण करून, आपल्या मनी जागृत राहू द्या. त्यानंतर आपण ज्या देवाची (शक्तीची) उपासना (प्रार्थना) नेहेमी करता, त्या देवाची सुंदर व सस्मित अशी पावन मूर्ती, आपल्या कल्पनाशक्तीने, आपल्या मन:पटलावर येवू द्या, दृश्यमान होऊन द्या.
२. ज्यावेळेस अशी सुहास्यवदन पावन मूर्ती, आपण आपल्या मनी म्हणजेच आपल्या ध्यानी आणण्यास यशस्वी झाल्यानंतर, कल्पना करा, चारही बाजूला म्हणजेच सभोवताली, सुंदर सुंदर, ताजी फुल उमललेली अशी लहान लहान झाड, लता, वेली अशा वनराईने नटलेली आहे, व त्याचा सुगंध आसमंतात दरवळत आहे. आता त्याच ध्यानमग्न अवस्थेत, आपल्या अगदी बाजूलाच असलेल्या काही झाडावरून तर काही वेलींवरून सुंदर ताजी फुल तोडून, आपल्या समोर असलेल्या त्या देवतेच्या मूर्तीच्या चरणी वहा. त्यानंतर जसे मासा ज्याप्रमाणे पाण्यांत राहून त्याच्या सभोवताली त्याचे जिवनतत्व भरलेले आहे, तसेच संपूर्ण वातावरणांत, आपल्या वर खाली, सभोवताली अशीच परमशक्ती भरलेली असून, आपणहि त्या अथांग महासागरांत त्याचाच एक हिस्सा आहोत, ह्याची पुरेपूर जाणीव ठेवून, त्या डोळे मिटलेल्या (ध्यानमग्न) अवस्थेत, कल्पना करा, कि त्या देवतेच्या सुहास्य वदनाकडे पहात आहांत, व त्या देवतेची प्रार्थना किंवा आरती जे तुम्हाला योग्य वाटते ते मनातल्या मनांत म्हणा. (लक्षांत ठेवा, आपली हि प्रार्थना कमीतकमी १५ मिनिटे तरी झाली पाहिजे, कारण त्या देवतेशी आपले मन एकरूप व्हायला, कालावधी तेव्हढा मध्यन्तरी असावा लागतो.) जर तुम्हाला वाटले तर हीच प्रार्थना जास्तही वेळ करू शकता..प्रार्थना म्हणून संपल्यावर, त्याच ध्यानमग्न अवस्थेत, त्या देवतेला, तो "परमात्मा," त्याच्या निजस्वरूप "परम तत्वाची" ओळख करून देण्याकरता विनंती कमीत कमी तीनवेळा करा.
३. त्यानंतर त्या परमात्माला जरी तुम्ही ओळखत नाही तरी त्याच्याकडे "हे परमात्मा माझे जे काही आतापर्यंत चुकले असेल, पाप घडले असेल, ते मला अज्ञान बालक समजून माफ कर, व मला, माझ्या कल्याणार्थ सत्गुरू मिळवून दे," अशी विनंती नमन करत, तीनवेळा केल्यावर, परत नमन करून तुम्ही ध्यानावस्था सोडू शकता. अशी तुमची चांगल्या कामाकरता केलेली विनंती व मागणी, त्या परमात्माच्या चरणी ताबडतोब मंजूर होते. परंतु लक्षांत ठेवा, तुमची मागणी किती दृढ निश्चयाने केलेली आहे, हे पहाण्याकरता "ईश्वर" जरूर तुमची प्रार्थना व विनंती कितीवेळा एकमग्न होऊन, ध्यानपूर्वक करता, हे जरूर पाहील. (टीप: लक्षांत ठेवा "ईश्वर" तुम्ही अगोदर जी काही पाप केली, ती अजाणतेपणाने केली, असे समजून तुमची पाप क्षमा करेल, पण त्यानंतरही, जाणूनबुजून केलेल्या पापांना तो "ईश्वर" तुम्हाला अधिक दोषी मानेल, हे सर्वथा लक्षांत असू द्यावे.)
आपण सर्व वाचकहो, आपण सुज्ञ आहांत, आपणाला माहित आहे, जोपर्यंत बालक रडत नाही, तोपर्यंत माता, बाळाला दुध पाजत नाही, ह्याचाच अर्थ, जोपर्यंत रडत नाही, तोपर्यंत ईश्वराची, म्हणजेच ईश्वराकरता, आपल्याला असलेली भूक मिटणार नाही. ह्याइथे आपण लहान बालक असू नाहीतर कितीही वयाने मोठे, परमेश्वरासमोर आपण नेहेमीच बालकच आहोत, व रहाणार. तसेच ज्याप्रमाणे एक माता, आपल्या बालकाला जास्त वेळ रडू देत नाही, त्याप्रमाणेच परमेश्वरही आपल्या बालकाला, त्याच्या आत्म्याच्या कल्याणाकरता जास्त वेळ रडू देणार नाही, ह्याची खात्री बाळगा.
महत्वाच्या सुचना:
१. आपण हि मानसपूजा, सुरु करण्याच्या अगोदर, काही म्हणजे सात दिवस अगोदर पासून, वस्तुनिष्ठपणा व स्वार्थीवृत्ती सोडण्यासाठी, आपल्या मनावर ताबा मिळवावा लागेल. तसेच मानसपूजा सुरु केल्यावर त्या वृत्तीला कायमची तिलांजली द्यावी लागेल.
२. मानसपूजा चालू असतांना किंवा झाल्यावर तत्सम स्वार्थी बुद्धीने काहीही कोणत्याही, ईश्वरप्राप्ती शिवाय, आपल्या काम-धंदा तोही नैतिक मार्गाने, आरोग्य, यांच्या शिवाय स्वतः करता अन्य प्रकारच्या कोणत्याही सफलतेची मागणी करू नका. परमेश्वराला ते मंजूर नाही. कारण ईश्वराला कुणाला कधी काय द्यायचे, कसे ठेवायचे, हे सर्व माहित असते व ते तो ठरवतो. मात्र तुम्ही तुमची प्रार्थना झाल्यावर, दुसऱ्या कुणाच्याही करता, जसे त्याच्या आजारपणातून बरे होण्याकरता, तसेच त्याच्या दीर्घायू बद्दल मागणी करू शकता. किंवा त्याने केलेल्या फक्त चांगल्या कार्याच्या सफ़लतेकरता, आपले सहमत नोंदवू शकता.
(लक्षांत ठेवा, जो भक्त, दुसऱ्यांकरता, समाजाकरता, मानवतेकरता, त्याच्या कल्याणार्थ मागणी करतो, तो भक्त, ईश्वराला सदैव अत्यंत प्रिय असतो.)
काही अशाच अनुषंगाने, अजून काही उलगडा करावासा वाटतो, कदाचित काहीवेंळी, आपणांस काही आर्थिक किंवा सांपत्तिक अडचणी आल्यांस, आपण कोणतीही आर्थिक मागणी न करता, फक्त होणारी अडचण सोडवून द्यावी, अशी विनंती, ईश्वरापाशी जरूर करू शकता. तसे बघायला गेले तर ईश्वर, आपल्या भक्तावर, आलेले संकट, जरूर निवारण करतोच करतो, फक्त तो योग्य संधीची वेळ ठरवतो. व त्याला वेळ लागतो, म्हणूनच आपले धैर्य सुटून देता कामा नये. त्याकरता ईश्वर आपणांस सहन करण्याची ताकद (बळ) देवो व सुबुद्धी देवो, हीच ईश्वरचरणी प्रार्थना.
वर आपणांस जी मानसपूजाविधी, सांगितली, समजावली, कशी वाटली? आहे कि नाही सोप्पी? ह्या प्रार्थनेकरता, कुठेही जावे यावे लागत नाही, ताजा गंध उगाळणे, ताजी सुवासिक फुले व हार बाजारांत शोधणे, अगरबत्ती व काडेपेटी संभाळणे, नारळ चांगला कि वाईट, लहान किंवा मोठा, त्यांतच महत्वाचे म्हणजे काही वस्तूंचा बाजारांत अवेळी असणारा अभाव तसेंच त्याच्या किंमती, बरे पैसे मोजले तरी वस्तू चांगल्याच मिळतील ह्याची शाश्वती तर बिलकुल नाही. अशा परिस्थितीत देखील हीच पूजा श्रेष्ठ ठरते, तसेच हि मानसपूजा मनोध्यानांतून केल्यामुळे, हि पूजा, साधारण पुजेपेक्षा श्रेष्ठदेखील आहे आणि पुराणांत तसे त्याचे वर्णनदेखील आहे, आता आपणच सांगा? का हि अशी, साधी, सोपी व सरळ, जी चित्पावन पूजा आहे, ती करू नये? तसेच ह्या पूजेचे आणखीही काय फायदे आहेत? त्याचाही उलगडा करून, आपणांस पुढे सांगतो, जे वाचल्यावर आपण सर्व वाचकहो, निश्चितच अशीच पूजा करण्यांस प्रवृत्त व्हाल, व त्यांतच आपला क्षणिक नाही, तर कायम फायदाच आहे हे कळेल, या ध्यान करून केलेल्या मानस पूजेची महिमा अपरंपार आहे, ह्याचे पुरातन काळापासून पुरावे देखील आहेत. फक्त तम्ही "शुभस्य शीघ्रम" सुरवात करा, तुम्हाला देखील त्याची खात्री पटल्या शिवाय रहाणार नाही, याची दासला खात्री आहे.
आपण कोणत्याही जाती धर्माचे असू, किंवा काय पूजाविधीचे पालन कर्माने करत असू, त्याला महत्व प्राप्त होऊ शकत नाही, कारण त्याला महत्व तेव्हाच प्राप्त होते, जेव्हा ते मनःपूर्वक आपण करतो. सर्वसाधारणपणे बघायले गेले, तर कोणी रोज देवाच्या प्रतिमेला पुसतो, गंध, फुल व हार घालतो, १० ते १५ मिनिटे श्रद्धेने प्रार्थना म्हणतो, नमन करून, आपल्या दैनिक कामांस सुरवांत करतो, आणि केव्हातरी महिन्यातून एकदा किंवा कोणी फक्त सणासुदिच्याच दिवशी, घरांतल्या सर्वांबरोबर, मंदिरांत नमस्कार, करायला जातो. तर कोणी दररोज, त्याच्या देवाच्या फोटोपुढे (मूर्तीपुढे), श्रद्धेने दिवा लावून प्रार्थना म्हणतो, व आठवड्याला एकदा चर्चमध्ये जाउन, श्रद्धेने मेणबत्ती लावतो व सामुहिक प्रार्थना म्हणतो. जो तो आपल्या वाडवडील पासून जसे माहित पडले, लहानपणापासून करत आले, तसेच पुढेही करत आहेत. ठीक आहे, योग्यच आहे. हि माणसे एव्हढे तरी करतांत, काही जण तर हेही करत नाहीत. काहीही नसण्यापेक्षा, काहीतरी असणे, हे नेहेमीच चांगलेच ठरते. कारण पुढच्या येणाऱ्या यशाची तीच पहिली पायरी ठरते, व दासला खात्री आहे, कि हीच श्रद्धावान लोक, हि मानस पूजा जरूर करून बघतील, व ध्यानयोगांत रममाण होऊन, एकदम ईश्वरानिकट पोहोचतील, तसेच हीच ईश्वर साधना (मानस पूजा) त्यांना सत्गुरू मिळवून देण्यास कारणीभूत होईल, दास देखील अशीच पायरी चढत गेला, त्यानंतरच दासला सत्गुरुची प्राप्ती झाली. तशीच आपणा सर्वांना सत्गुरू मिळावा अशी ईश्वर चरणी सदैव प्रार्थना करतो.
पुढच्या प्रसिद्ध होणाऱ्या पानांत, हि मानसपूजा (ध्यानयोग) कशी व का श्रेष्ठ ठरते, ह्याचे थोडे अधिक विवेचन लिहिणार आहे.
आपण हीच वेबसाईट “इंग्लिश भाषेत” देखील वाचण्याकरता खालच्या लिंकवर क्लिक करा. You can read the same website in “English Language,” just click on below link.
दर बुधवारी मी आपणांस पुढील लिखाण प्रस्तुत करेन, म्हणजेच आपणासर्वांना भेटेन. तोपर्यंत, आपण आपल्या प्रतिक्रिया ह्याच ब्लॉगवर द्याल अशी माझी अपेक्षा आहे.
आपण सर्वांच्या प्रतिक्रिया वाचायला मला आवडेल, व हेच माझ्या लिखाणाचे श्रेय म्हणून मला मिळेल.
आ. अशोक यादव.
आपण सर्वांच्या प्रतिक्रिया वाचायला मला आवडेल, व हेच माझ्या लिखाणाचे श्रेय म्हणून मला मिळेल.
आ. अशोक यादव.
